Waƙar ƙwar uku ce,
babban amsa amonta “na”. Yawan baitocinta saba’in da shida (76). An kammala ta
ranar 10/06/2013 a Jami’ar Umaru Musa ‘Yar’aduwa, Katsina. Mai yawo lisafin
laifukan mutane da leƙen kasawarsu da ƙoƙarin ci musu zarafi da muzanta su bai tsaya da kyau ya
karanci nasa hali ba. Don haka, waƙAr take hararar abubuwan da mahasada da magabta da ‘yan
sa ido da ‘yan sai-mun-gani ke ƙoƙarin kai hari ga marubucinta. A ganin Bahaushe, mutum duk
ɗan tara ne. Da akwai ɗan goma, da shi ya kamata ya yi wa ‘yan tara kallon kifi na ganin ka mai
jar koma (homa). Kama kanka! Wanda ke cikin ta tsaka mai wuya, ina ya ga bakin
kirari?
-----------------------------
------------------------------
1.
Allah
na roƙi taimako ga rubutuna,
Na nemi dubun tsari ga dukkan lafazina,
Kar in cutar da masu son saurare na.
2.
Taso
haba ɗan'uwa ka zo in maka hira,
Na
ji ana tsegumi shiru ba mai gyara,
Lungu-lungu ana ƙidayan laifina.
3.
Laifin
farko rashin zamana ɗibgagge,
In
koma baya in kasance jibgagge,
In bi wanin Jalla kun ji farkon laifina.
4.
Ni
da na yo sassabe da turbe nai maimai,
Ga
taki ya yi kyau ga shuka ba ƙamfai,
In tsiri yin ƙwadago ga gonan
maƙiyina.
5. Wai don na gamsu gun rabon mahaliccina,
Na ƙi aminta ga
galihun mai tsince na,
Girman kai an ka fassara shi ga laifina.
6. Laifin ga na ukku shi kaɗai ke ban haushi,
Gurgu ke arashi da zunɗen tarkoshi,
Na ce a yi hattara a shashace batuna.
7. An ce rowa gare ni wai ban
sake hannu,
Ban kwaso kuɗin
haramiya in saye shanu,
In kai su kiyo gidan waɗanda ka zargina.
8. In
dai kauce wa ɗan hali ne
laifina,
In zama Nazaƙi
ko'ina aji sunana,
Na yahe zama da ku abokan hirana.
9. Laifi na biyar gare su wai na cika sabko,
Don me koyaushe ni ka kwashe kashin
farko?
Kamin su iso su iske na kwashe rabona.
10. Laifin ga na shidda wai Alu
yai musu rata,
Don me koyaushe Rabbana nai mini gata,
Me zan cewa a nan na kare laifina?
11. Laifi na bakwai gare su na ƙi zama wawa,
Na ƙi aminta a sa
zuma ga kunun kunwa,
In an ka
taɓe ni take in hau bakina.
12. Laifi na takwas da Audu
yallabarta min,
Wai na cika hasadar su, nan sun ka diran min,
Me sun ka aje da babu ninkinsa gidansa?
13. An so a haɗa ni yin faɗa da abokaina,
An ka gaza an ka lallaɓo ga maƙwabtana,
Na' ahumo nat tsaya da kyau da ƙafafuna.
14. Laifina
ƙin bari a ɓata mini suna,
Bayan
ƙazafi da tsegumin cin zarafina,
Ya zama tilas a yanzu in hau bakina.
15. An ce wayo gare ni ba a yi min
burtu,
Rami duk an ka yo ina mai sai guntu,
Take in tsallake haƙon ga ƙafafuna.
16. Laifina
kin bari a kaɗa ni akulki,
Na
ki sako kai a danƙarai bahagon kulki,
Bayan na gangara a aure matana.
17.
An
ce rigima garan kaman mai kashe kura,
Don
na hana doli-doli ɓata muna shara,
Na
kwakkwashe shi na zuba shi a kwandona.
18.
Laifina
gyangyadi idan na gaza kwana,
In
ya fizge ni ba a j in hansarina,
Ɗan motsi ɗan kaɗan na buɗe
idanuna.
19.
Na
kai musu ko'ina saboda zuwa gona,
Hannu
biyu kowane wata ga adashina,
Bakin ƙarfin talakka
na ima gidana.
20.
Mamakin
duniya Alu na gaza barci,
Ɗan
bokona ya tsunduma su cikin ƙunci,
Hab bisa karaga ana ta kamun sunana.
21.
Na
rantse har ga wanda yay yo'ni Ta'ala,
Ban
taɓa jin kai ba ko kirarin sa mala,
An
ka sawo an ka sakaɗa bisa laifina.
22.
Laifina
ba ni gaisuwa, ban kai kaiwa,
Na
ki tumulli da jewaɗi garkar kowa,
In bi dare jijjihi ina kai kukana.
23.
An
ce ni nah hana ma jam'iyya girma,
Don
na ƙi bari a mai da al'umma kurma,
Na
ce a yi hattara da wasan Afajaana.
24.
Kwat
tuba da yin kidin duma ba ya na kurya,
Ɗan Babule ya
tuba bai kama garaya,
Kun
ji misalin da nay yi an ka ga laifina.
25.
Ban
taɓa jin kai ba ba ni ƙaunar
son girma,
Je
tambayi 'yan ajinmu had da abokai ma,
In
ka yi musun su tambayo malammaina.
26.
Laifin Ali yai yawa rashin ƙyale azazza,
In bar maƙiya
su hau cikina su yi murza,
Har in yi
kururuwa a ruga cetona.
27.
Laifina
ƙin hawa kujera mai lauɗi,
In
yi ta doro a kewaye ni ana kauɗi,
In
ba da haramiya a ƙara mini suna.
28.
Ban
taɓa ƙaryar hadin
jini da sarakai ba,
Ban
taɓa cewa gidanmu an gaji kuɗi ba,
Koyaushe faɗa ake haɗa ni da Sardauna.
29.
Faufau
ban gaji sanƙiranci ga uwa ba,
Ban gaji zama a fada faufau ga uba ba,
Koyaushe a Kanwuri ake kai ƙara
na.
30.
Don na ƙi zama a fada tallan gilɓoshi,
Kigama Malam Naƙoƙi mai 'yan ƙissoshi,
Hannu ga gaba da
ya ji an kiri sunana.
31.
Wai
laifina da nag ga an matsa sara na,
Nag
gangame nau-ya-nau na jaye jiragena,
Naƙ ƙetara lafiya da ni da iyalaina.
32. An ce sauri
garan ga fid do ra'ayina,
Ga
kuma tsaurin tsiya ga kare tunannina,
Na ƙi zama raƙumi a ja da akalana.
33. An ce suna Alu faɗa ne da hasumi,
Mis sa doki ka zabura in ya ji ƙaimi?
Ai
ta kilisa ana gumi ko ba rana?
34. Kowa yas san halinmu mun fi zuma zaƙi,
Wa za a haye da caccaka a ji mai sauƙi?
In
wannan ne faɗa iina ne
sunana.
35. Dan samuna da bai wuce ɗebi haɗe ba,
Shi ne laifin Alu zaman ban taɓare ba,
In
zama kekenmaƙa ga ɗakin maƙiyana.
36.
Laifina babba sun ka ce neman kuɗɗi,
Kaunarsu
na zo wurinsu rance su ji daɗi,
In kasa biya a hau duron a ci sunana.
37. Sun ce yawo garan kamar naira birni,
Take a gane ni na wuce ka ce zunni,
Na ƙi zaman dandali na cin naman juna.
38. To kai Mannanu mai ɗuwawun kashe wundi,
Tun Ikko a ƙunso tsegumi
sai Mungadi,
Kai
ka musu tsintar rubutunmu Kaduna?
39. Laifin
ɗaya nai zaton kaman sun manta shi,
Nat
tar da uban gidansu na nanata shi,
Wai
na ƙi shiri da masu ɓata mini suna.
40. Assha
maganar ga ko kaɗan ba ta taso
ba,
Mai
bin Sunna daɗai shari’a yaka
duba,
Don
ita ke canjaras a gane kuren juna.
41. Ban
taɓa jin muminin da an ka ƙuƙunta ba,
An
ka kwarare shi an ka so a sabatta ba,
Yaƙ ƙi ya ruga kwatankwacin ƙyasta
ashana.
42. Ban
ji sahabin da ya aminta a cuta ba,
Ban
mu ga nassin da sun ka rungumi maƙiya ba,
Mai
yawo ko’ina shi ɓata musu suna.
43. Ba
mu da ƙimar da taw wuce darajar suna,
Ba
mu da girman da yaw wuce kyawon suna,
Mai
cin zarafinsa ba shiri ku ji zancena.
44. Kowane
buzu da raƙuminai shika gata,
Malam
bai ɗaukaka idan ba makaranta,
Wa
zai zama kamili idan ya rasa suna?
45. In
Dakka Na’umme na rawan gwalmo a gona,
Roggo
da makunyaci da ɗan gugar zana,
Ba
ai musu take don gudun ɓanna suna.
46. Zargi
ya kasa cin Alu an biɗo yuƙa,
Had
da itace da sanduna igiyar tunƙa,
Bayan
an rataye a bizne kabarina.
47. In
nim miƙo wuya a damƙe
sai yanka,
Barho
na sha-da-yanzu mai mugun yanka,
Fatarsu
guda shi samu kai ga maƙoshina.
48. Babu
faragar gudu zaman rami an nan,
Suna
nai yunƙura ka sake direwa nan,
Ga
zarto an aje na yanke ƙafafuna.
49. Ko
na yi gaba-gaba da taro wane ni!
Don
na ga barandami da kaifi kaico ni!
Alƙawali sun ka yo na zazzage tumbina.
50. Manta
da batun zama bala’i yai nisa,
An
sa ni cikin rutsin da ba ɗaukar
fansa,
An
sa sarƙa ga hannuwa da ƙafafuna.
51. Ɗan dama na guda abin yai mini sauƙi,
Tuya
an manta albasa ba ta masƙi,
An
manta abin da za shi liƙe bakina.
52. Laifina
ba ni rena duk mai ra’ayina,
Zan
sake fuska da murmushi gun baƙina,
Ka
ce mun shekare ɗari da sanin
juna.
53. Na
ƙi zama dabba’una mai fuskar shanu,
In
sha toka da ɓata rai in riƙe hannu,
Wai
ni ƙato a daina wasa a wajena.
54. Ban
ce a ƙi shugaba ba ban kuma zargai ba,
Shi
ko shi sani fa ba kaman Annabi ne ba,
Bai
kwaso taɓasgara ya ɓata muna suna.
55. Ni
dai ban ce rabon kashin bai gamsan ba,
Ban
ce a raba da ni a ƙyale kowa ba,
Cewa
a raba da kyau ya sa aka zargi na.
56. Koyaushe
uban kashi ya kwashe kashin farko!
In
an luro shi ce gidanai aka aiko,
Wai
‘yammuna yay yi yaudara safe da rana.
57. Laifina
yin tsayin daka in bi abina,
Don
na hana zurmuguɗɗu
faufau ga kasona,
An
ka yi banga da ‘yan rawa a ƙi takena.
58. Ban
ga dalili na maƙurar ɗan aike ba,
Ga
mai aiken ana gani ba a dokai ba,
Ƙarya filin wuri a sake mata suna.
59. Babban
naƙali ka san halin masu kula ma,
Kai
ko ka tsaya da kyau ka bar ba su makama,
An
ce raggo ya sha hura ya saɓa
gona.
60. Babban
magana a kanka kowa ya gaya ma,
Kar
ka yi aikin da za a rena maka girma,
In
ta ruɓa Kamba sunsune ta a Banganna.
61. Kyawon
ɗa har ya kwanta dama ga sarkinai,
Bai
muzantar da malami magabacinai,
Balle
a haɗa da shi a ɓata musu suna.
62. In
ga wayo da hankali da sanin girma,
Ɗan tsako zai gwada wa giwa ya girma,
Don
ta kula mai ya je ya ɓata mata suna.
63. Wautan
Jigji hawan kirari ga kura,
Ya
ji awaki suna faɗin: “Ka wuce
tsara”,
Wai
don bokansa ya yi mai layar zana.
64. In kag ga mutum shina kirarin ya girma
Tambas shi wurin da yas sayo shi, shi nuna ma,
Kowac ci
tumu shi gai da mai shukan gona.
65. Jin
kai na mai da malami bawan gona,
Girman
kai bai barin matashi ya yi suna,
Rowa na ƙaddaro wa ɗa mugun suna.
66. Son
kai ka kashe mutum da sauran sheɗanai,
Rena
mutane ka sa mutum a ƙi ƙaunatai,
Cin fuska ke mayar da ƙarshe
mummuna.
67. Mun dai san yau da gobe ba ta
barin komi,
Shi ne hujjan hura da ta kwan ta yi tsami,
Komi ƙarshe garai ka
saurari batuna.
68. Ba mamaki miloniya ya zama
gyartai,
Mai mulkin duniya ya ƙare
ɗan kwantai,
Malam ya
yi sanƙira wurin taron suna.
69. Kowa Allah Yana biya tai da
halinai,
Bayinai kowanensu
Ya san matsayinai,
Can ga hukunta su tabbata bai yin sauna.
70. Komi muka yi mu san ana nanata
shi,
Can ga hisabinmu Rabbu za Ya hukunta shi,
Ga
zantukkanmu ga sikeli, kaicona!
71. Ban dai taɓa arashi ba ban san zambo ba,
Ba zan yi ƙire ba lura ba
waƙa ce ba,
Tarihi ne nake zubawa a fagena.
72.
Komi
nisan dare ana dakon rana,
Wane mutuwa ta ɗauki mai sauran kwana,
Na
shedi hakan ga tun ga Salihu kakana.
73.
Matarsa
Gadaje san da taj ji kalamaina,
Tac
ce: "Tafi sa ido ka kwanta ka yi kwana,
Sai
ka ji karakkiyar damuttsansu da rana."
74.
Na
yarda Waliyiya Waliyi taka aure
Ba su tunani a iske ya zamto gajere,
Ba
su barin zuriya a ce ba ta da rana.
75.
Tammat
na kammale muradin ƙudurina,
Waƙar da na hangi masu son su ga laifina,
Don
ɗai hasada da kushe dukkan lamarina.
76.
Na
roƙi rabo ga Rabbana mahaliccina,
Ranar
da Ka ƙaddaro da ƙarin
kwanana,
In
shiga ceton Nabiyu in tsallake ƙuna.
Aliyu
Muhanunadu Bunza
Sashen
Nazarin Harsunan Nijeriya
Jami'ar
Umaru Musa 'Yar'adua, Katsina.
10/06/2013
0 Comments
ENGLISH: You are warmly invited to share your comments or ask questions regarding this post or related topics of interest. Your feedback serves as evidence of your appreciation for our hard work and ongoing efforts to sustain this extensive and informative blog. We value your input and engagement.
HAUSA: Kuna iya rubuto mana tsokaci ko tambayoyi a ƙasa. Tsokacinku game da abubuwan da muke ɗorawa shi zai tabbatar mana cewa mutane suna amfana da wannan ƙoƙari da muke yi na tattaro muku ɗimbin ilimummuka a wannan kafar intanet.