TATSUNIYAR DILA DA BIRI

     Citation: BunguÉ—u, U.H. (2021). Tatsuniyar Hausa. Ahmadu Bello University Press Limited.

    Domin samun cikakken littafi, a tuntuɓi:

    Dr. Haruna Umar BunguÉ—u
    (Sarkin Gobir Na BunguÉ—u)
    Email: harunaumarbungudu@gmail.com
    Phone: 08065429369

    Tatsuniyar Hausa

    TATSUNIYAR DILA DA BIRI

    Gatanan - gatananku

    An yi wani biri mai girma da Æ™arfi, wanda yake ganin babu wanda ya yi Æ™arfinsa a wancan zamani, don haka ba ya tsoron kowa kuma ba ya tsoron komi, koyaushe ya ci abinci ya Æ™oshi sai ya ce “Allah ya kawo tashin hankali” shi kuma malamin daji wato dila wannan maganar tana damunsa, koyaushe biri ya yi ta, har ma dila yakan kwatse shi ya ce “kai dai Allah ya sawwake, tashin hankali ba kyau”. To wannan maganar tana É“ata ma biri rai har ta tunzura shi! Da zarar dila ya ce haka sai biri ya ji kamar ya mutu saboda zuciya, sai ya sake cewa “in ka san inda tashin hankalin yake mu je ka kai ni” wannan maganar kuma ta dami malamin daji, koyaushe biri ya yi masa ita sai dai ya haÆ™ura ya haÉ—iye don haushi, da mamakin yadda har wani zai yi ta neman tashin hankali! Daga nan sai dila ya yi alkawalin nuna ma biri inda tashin hankalin yake, koyaushe suka ga juna babu wata magana sai ita.

    TATSUNIYAR DILA DA BIRI

    Wata rana dila ya fita wajen yawace-yawacensa sai ya cimma magasa, wato inda ‘yan farauta suke gasa namun dajin da suka farauto, ya lura da irin wulakancin da mafarauta suke yi wa dabbobin da suka kaso, wani a feÉ—e shi a cire fatar, wani a tsire shi, wani a babbake har fatar, wani kuma a yi masa gunduwa-gunduwa, da sauran nau’o’in cin mutunci iri-iri, wasu ma sai su cire wani abu su jefar da wani abu, ga kuma makamai iri-iri sun aje gefe, ga wani Æ™amshin nama yana tashi, yara suna tariyar man da ke darara daga irin waÉ—annan dabbobin da ake gashi! Malamin dawa bai taÉ“a ganin iri tashin hankalin da ya wuce wannan ba.

    Bayan ya dawo sai suka haÉ—u da biri, sai biri ya yi irin addu’ar da ya saba, shi kuma dila sai ya ce “ka shirya zan kai ka gobe”, ai da jin haka sai zumuÉ—i biri yake yi, kafin lokacin da dila ya sa masa har yana cewa “wayyo ni biri zan haÉ—u da abin da nike nema” wato tashin hankali. Tun kafin safiya ta waye sai biri ya iske dila ya ce “tashi mu je”, shi kuma malamin daji ya ce wa biri “yi haÆ™uri mi kake tauna na baka na zuba?” Dila ya sani cewa sai can da yamma ne tashin hankalin ya fi tsanani (wato lokacin gashi) don haka bai yi wani uzuri ba, sai da ya ga lokaci ya matso sannan ya shiga gaba biri na biya har ya kai shi gindin inuwar gashi, wato innuwar iccen da mafarautan ke gashi idan sun dawo daga farautar! Biri ya ce “to ina tashin hankalin yake?” Sai dila ya nuna masa kofatai da fatu da kanun waÉ—anda ake jefarwa, sai biri ya yi tsaki mts! Ya ce, “wannan shi ne tashin hankalin?” Sai dila ya ce “ai wannan kaÉ—an ka gani, abin da za a yi, ka hau wannan iccen ka laÉ“e zuwa an jima zaka ga tashin hankali”

    ÆŠaram, sai biri ya haye sama, da ma hawan bishi ga biri gado ne, shi kuma dila ya ce “sai mun haÉ—u in sha labara”. Ya bar wurin da nisa saboda tsoron kar tashin hankalin ya rutsa da shi. Biri sai waige-waige yake yi don ya ga ta inda tashin hankalin zai É“ullo, da an jinjima sai ya yi tsaki ya ce “wai har yanzu tashin hankalin bai zo ba?”

    TATSUNIYAR DILA DA BIRI

    Can da la’asar sansanya, sai biri ya fara jin kiÉ—an mafarauta yana tashi, idan kiÉ—in ya matso sai ya tsaya har dai aka iso gindin wannan bishiyar gashin, inda birin yake jiran don ya ga bala’i. Biri ya fara ganin ana sauke matattun dabbobin da aka kaso, daga ciki har da waÉ—anda ya sani domin akwai wani biri wanda ya fi shi girma! Sai jefar da su ake yi tim! Tititim! Titim! Biri na ganin haka sai ya Æ™ara fakewa, ya karyo wani reshen bishiyar ya kare idanunsa don kar a gane shi!

    TATSUNIYAR DILA DA BIRI

    Mafarauta tare da yaransu sai fiÉ—a suke yi, suna zagin wasu namun waÉ—anda aka sha wahala wajen kamunsu, musamman wannan goggon birin! Bayan sun gama fiÉ—a sai ake haÉ—a gwami[1]. wuta ta kama sai aka fara gashi, biri yana dai sama abin duniya ya dame shi, babu halin ya sauko don ya san ko yaransu bai tsere ma da gudu, balle manyan! Ƙamshi sai tashi yake yi, a janye wannan a sa wannan har dai suka gama, suka kwashi kayansu suka yi gaba. Da biri ya ga sun tafi ba a bar kowa ba sai yara masu nawar gashi, sai ya buÉ—e fuskarsa ya fara karyo ‘yan itatuwa ta jefo su Æ™asa, idan ya jefa cikin wuta sai yaran su É—auke su aje gefe, har wani ya É—aga kai sama ya ga biri, sai ya fara ihu yana cewa kai jama’a ku dawo biri a sama, to da ma manyan ba su yi wani nisa ba, sai suka shiga dawowa, sai da suka taru sai aka fara harbin biri da kibau, wasu su yi jifa da duwatsu, wasu da sanduna! Idan ya yi tsalle a wannan reshe ya koma wancan. Can sai wani ya sami biri ga ciki da kibiyarsa, sai kuwa birin ya faÉ—o Æ™asa tim! A buga a buga har dai ya gudu da kibiya soke ga cikinsa.

    TATSUNIYAR DILA DA BIRI

    Ko da dila ya hangi biri aguje sai ya mayar da gaba Gabas ya fara sallah, har ya iso, yana wata irin Æ™yaÆ™ya[2], yana kama kibau ya girgiza shi ya busa iska yana faÉ—uwa yana tashi, amma dai dila bai damu ba sallarsa kaÉ—ai yake yi, said a ya ga biri ya fara laushi sai ya sallame, da biri ya gay a sallame sai ya fara murna, shi kuwa dila sai ya tashi ya Æ™ara kabbarawa. Da ya fajimci biri ya fara galabaita sai ya sallame sallar, ya riÆ™a masa suka cire kibau. Daga nan sai malamin daji ya ce “Allah ya raba mu da tashin hankali” sai biri ya yi farat ya ce “amin malam – amin malam”, 

    Ƙungurus kan kusu, kusu baya ci na, sai dai in ci kan ɗan banza, na yi tun tuɓe da gurun kaza, na faɗa rijiyar zuma na dabshe baki da man shanu, alkaki ya tsamo ni.

    Tambayoyi

    1.                  “Kowa ya Æ™i ji ba zai Æ™i gani ba” tattauna wannan karin magana kamar yadda take a wannan tatsuniya.

    2.                  Mene ne tashin hankali a cikin wannan tatsuniyar?

    3.                  WaÉ—anne irin darusa ne aka koya daga wannan tatsuniyar?



    [1]  A kunna wuta ta kama sosai.

    [2]  Kukan wahala mai Æ™arfi.

    No comments:

    Post a Comment

    ENGLISH: You are warmly invited to share your comments or ask questions regarding this post or related topics of interest. Your feedback serves as evidence of your appreciation for our hard work and ongoing efforts to sustain this extensive and informative blog. We value your input and engagement.

    HAUSA: Kuna iya rubuto mana tsokaci ko tambayoyi a ƙasa. Tsokacinku game da abubuwan da muke ɗorawa shi zai tabbatar mana cewa mutane suna amfana da wannan ƙoƙari da muke yi na tattaro muku ɗimbin ilimummuka a wannan kafar intanet.