Takardar ƙara wa juna sani da aka gabatar a ajin ALH 400: Seminars, a Sashen Nazarin Harsuna Da Al’adu, Jami’ar Tarayya Gusau, Nijeriya, (2022/2023 Academic Session).
Zo-Mu-Gaman
Addini Da Siyasa; Kebantaccen
Nazari Kan Sa-In-Sar Malaman Addini Na Zamfara Da Gwamnatin Zamfara
NA
MUHAMMAD ABDULKADIR
LAMBAR RIJISTA:
1810104018
LAMBAR WAYA:
08109016443
KIBƊAU:
laddongusau@gmail.com
Tsakure
Wannan aiki ya mayar da hankali ne a kan
gano ayyukan malaman addinin Musulunci a majalisar malamai (Shura), da kuma a
hukumomi da kwamitocin lamurran addinin na gwamnatin Jahar Zamfara; ya kuma
bayar da matuƙar muhimmanci kan gano tare da bayyana yadda suke
aiwatar da wasu daga cikin ayyukan nasu dangane da ma'aikatunsu da
kwamitotansu.
1.0 Gabatarwa.
Tarihi ya nuna cewa, kafin aikowa da
Annabawa, mutane na rayuwa ne irin ta dabbobi; zuciyar ɗan Adam ita ce gaba
yana biye. Don canza wannan tsari ne, Alla maɗaukakin sarki Ya zaɓi ɗan Adam daga cikin
sauran halittu, ya yi masa ni'imar hankali da tunani, ya aiko shi a matsayin
manzo. Isowar saƙon Alla (S.W.A) ke da wuya, sai ɗan Adamu ya wayi
gari cikin haske bisa haske; hasken hankali da hasken naƙali.
Watsuwar hasken ayyukan manzanninsa faɗin duniya ke da wuya, sai ya samar da wani
irin yanayi a bayan ƙasa, na aminci da adalci. Domin tabbatar da wannan
aminci da adalci ne, daulolin musulunci, a tsawon tarihinsa, suka kakkafa waɗansu hukumomi da za
su taimaka a kan haka. Wannan takarda ta kalli tarihin irin waɗannan hukumomi ne a
taƙaice, a zamunnan da bayyana ma'anar Shari'a, manufofi
da matuzganta da kuma dacewarta da kowane irin yanayi da lokaci da zamani, da
wasu abubuwan da suke da alaƙa irin ta jini da tsoka da Shari'a.
Daga bisani kuma ta nuna irin yadda aka samar da irinsu a jahar Zamfara bayan
farfaɗo da sake aiki da
tsarin shari'ar Musulunci a jahar, inda ta bayyana kafuwa da ayyukan kowace
hukuma. Manufar hakan kuma ita ce, abin ya zama wani kundi na tarihi da nazari
ga manazarta da sauran masu sha'awa.
1.1 Dubarun Bincike
Duba littattafan da hukumomin gwamnatin
suka buga na ayyukansu da cigaban da suka samu.
Hira tare da wasu tsofaffin
ma'aikatan waɗannan
hukumomi da kwamitoci.
2.0 WAIWAYEN KALMAR MALAM
Kalmar 'Malam' na nufin, wanda
yake da sani kan wani abu, sannan ya sanar ko ya koyar da wani ko wasu mutane
wannan abu.
Kalmar 'Malamai' jam'i ne na kalmar malam.
Malamai magada-annabawa, shi ne kirarin da
al'umma ke yi wa malamai a lokacin da ya gabata, saboda tsoron Allah da suke da
shi da kiyaye haƙƙoƙan Allah, da gudun
duniya.
2.1 Ayyukan malamai a da;
1. Jagorantar
salla a masallaci
2. Yin
zanen suna, idan aka haihuwa
3. Ɗaurin aure
4.
Jagorantar sallar Jana'iza, da sauran abubuwan da suka shafi addini.
5. Yin
wa'azi (musamman a Ramadana)
2.3 Malamai a yau;
Idan tsoho bai ji kunyar hawan jaki ba, jaki ba zai ji kunyar tutsu da
shi ba.
Al'umma ba sa ganin girman malamai, sannan raini ya shiga tsakaninsu,
har ta kai zagi da kalamai marasa daɗi na shiga tsakanin
malamai da al'umma. Sakamakon sakin tsohuwar hanyar da aka san su (malamai) da
ita, suka canza suka koma, goyon bayan ƙaryata
ga fili, ƙwaɗayin
abun duniya da babban abun da shi ne ya fi zubar musu da ƙima a idon al'umma, shi ne shiga harkokin siyasa da malaman wannan
zamani suka yi.
3.0 MAJALISAR SHURA TA MALAMAI
Yana da wuya matuƙa a
samu wani littafi daga cikin littafan da ke magana a kan tsarin gwamnatin
Musulunci, wanda bai nuna muhimmancin kafa Majalisar Shawara ba (shúrá). Samar
da wannan majalisa ma, a wurin Malam Abul-a'alal maudúdí dole ne, kafin tsarin
gwamnati ya karɓa
sunan tsarin Muslunci (Mandudi: 1960:58).
Kamar yadda bayani ya tabbata Alla (S.W.A) Shi Ya
umurci manzon Alla (S.A.W) da yin shawara da sahabbai (3/159). A kan wannan
umarni ne, manzon Alla (S.A.W) ya kafa Majalisar shawara ta farko a tarihin
Musulunci. Bayan "bai'atul aƙba" ta biyu, manzon ya hori
mutanen Madina da cewa, su zaɓo manyan mutane guda goma sha biyu daga cikin ku,
waɗanda
za a riƙa yin shawara da su a kan duk abin da ya shafi
jama'arsu, Ka'ab ɗan
Malik ya ce: "Sai suka zaɓo mutum tara (9) daga cikin Hazraju, uku (3) kuma
daga cikin Asusun." Bayan da kuma gwamnati ta zauna da gindinta a Madina,
nan take sai Manzon Alla (S.A.W) ya yi wa waccan majalisa gyaran fuska, ta
hanyar baje ta, da zaɓo
magabata bakwai (7) daga cikin muhajirun. Waɗannan su ne suka zama 'yan
majalisar shawara ga Manzon Alla (S.A.W) a wannan lokaci (Khálidi, 1984:
132-134).
Waɗannan 'yan majalisa, gaba ɗayansu mutane ne masu ilimi mai
zurfi na addinin musulunci da godewa a fagen rayuwa. Makusanta ne na ƙud-da-ƙud ga
Manzon Alla (S.A.W) kuma zaɓaɓɓu daga cikin almajiran makarantarsa. Gudunmawar da
suka bayar ga cigaban addini, ta sa gaba ɗayan musulmi (Sahabbai) ke matuƙar
son su da girmama su, ta yadda da za a gudanar da zaɓe don fitar da 'yan majalisar
manzon Alla (S.A.W) to, babu shakka su za a zaɓo. Dr. Abdulƙadir
ya kawo jerin sunayen wasu daga cikin waɗannan mutane da suka haɗa da:
a. Abubakar Siddiƙ (R.A)
b. Umar ɗan Khaɗɗabi (R.A)
c. Usman ɗan Affanu (R.A)
d. Aliyu ɗan Abu Ɗalib
(R.A)
e. Sa'ad ɗan Ubadata (R.A)
f. Sa'ad ɗan Mu'azu (R.A)
g. Abdurrahman ɗan Aufi (R.A)
h. Zubairu ɗan Auwam (R.A)
i. Zaidu ɗan Harisata (R.A)
j. Usamata ɗan Zaidu (R.A)
Wannan majalisa ita ce ta ci gaba da zama makomar
Halifofi a Madina bayan rasuwar manzon Alla (S.A.W) a cikin duk abin daɗi ya shafi rayuwar al'umma, har
da wadda ta keɓance
su da iyalinsu (Al-Farusi; 1984:114).
Kamar yadda tsarin shari'ar
Muslunci ya al'adanta na barin ƙofa buɗe, ga al'amurran siyasarsa su
tafi gwargwadon yadda zamani ke tafiya, ta fuskar gudanarwa, da tabbata a kan
turbar ingantattar aƙida, babu wata takamaimar siffa da tsarin da ya
daddale don gudanar da majalisar sahwara ko da kuwa ta fuskar addini 'yan
majalisa ne, zaɓen su
da dabarun aiki. Muhimmin abu dai shi ne samar da 'yan majalisar, su kuma yi
aiki don tabbatar da haƙƙoƙan Alla da na bayinsa ta hanyar
bayar da shawara (Farisa, 1984:108,109). Amma duk da haka, a dunƙule
malamai sun keɓe
wasu ɓangarora
guda biyu da majalisar shawara ke da haƙƙin tsoma baki kamar haka
i. Hukunce-Hukuncen Ijtihadi:
Duk al'amurran da babu takamammen
nassi wanda ke nuna hukuncinsu ƙarara, ko nassosan da ke iya ɗaukar fahimta fiye da ɗaya, ko aka bayar da zaɓi a cikinsu, ko malamai suka yi
hidima mai yawa a cikinsu, majalisa na da damar tsoma baki a cikin irin waɗannan, haka kuma;
i. Hukunce-Hukuncen Ijtihadi:
Duk al'amurran da babu takamammen
nassi wanda ke nuna hukuncinsu ƙarara, ko nassosan da ke iya ɗaukar fahimta fiye da ɗaya, ko aka bayar da zaɓi a cikinsu, ko malamai suka yi
hidima mai yawa a cikinsu, majalisa na da damar tsoma baki a cikin irin waɗannan, haka kuma;
ii. Al'amurra Siyasa:
Kamar ɗauka yaƙi,
irin na neman zaɓe, da
ƙulla
amana ko yanke alaƙa, da sarrafa dukiyar gwamnati, da duk wani abu da
aiki da ra'ayin mutum ɗaya a
cikinsa, na iya jefa al'umma a cikin fitina da ruɗani ko ya zubar da mutuncin wani
shugaba. Irin waɗannan
abubuwa duk sai majalisa ta zauna. (Mubarak, 1989:35).
Haka irin wannan tsarin na samar da majalisun
shawara ya ci gaba da wanzuwa a gwamnatocin da aka yi na Musulunci a faɗin duniya.
A nan bay-baya kuma, daular Usmaniyya ta
Sakkwato, majalisar shawara ta sarkin musulmi Muhammad Bello (1817-1838) ta haɗa manyan mutane masu ilimi da ƙwazo
da jaruntaka, waɗanda
suka haɗa da
Galadima Digiri
Abubakar ɗan Jada
Ubandoma Muhammad.
Aliyu Jedu (Shagari/Boyd,
1978:51)
Sambo ɗan Ashafa (Gusau 1984:50).
Kafin zuwan Turawan Mulki a ƙasar
nan, irin wannan majalisar ce ta ke gudanar da duk irin abubuwan da majalisar
dokoki da ta dattijai ke gudanarwa a yau. Zaman samar da irin wannan majalisa
wajibi, ga gwamnatin da ke tafiya da a kan tsarin Musulunci ya sa gwamnan Jahar
Zamfara Alh. Ahmad Sani ya kafa majalisar shawara ta malamai tun lokacin da ya ƙaddamar
da shari'a a jahar, wadda dokar gwamnatin jaha mai lamba 16, wadda ta fara aiki
ranar 28th ga watan Juli 2003 ta ƙarfafa ta kuma inganta. Daga
cikin abubuwan da wannan doka ta tanada akwai cewa
- Kada
Mambobin wannan majalisa su ƙasa 17 ko su wuce 31. Kuma dole
su zama daga cikin gogaggin malaman Fiƙihun musulunci da rayuwar yau da
kullum. Haka kuma lallai ne kada a kasa zaɓo malamai goma (10) daga cikin
Jaha, 5 kuma daga wajenta.
- Duk
abinda waɗannan
mambobin za su zartar a majalisar, lallai ne ya alamta fahimtar gaba ɗaya ƙungiyoyin
addinin da ke jahar, da sauransu.
3.1 Ayyukan da gwamnati ta ɗora wa wannan majalisa kuma, sun
haɗa da
i.
Zaunawa taro alal'aƙalla sau ɗaya a kowane wata, don karɓa tambayoyi daga gwamnati ko
kotuna ko ma'aikatu ko wasu mutane, a kan abin da ya shafi dokokin musulunci,
Fiƙhu, ko don tattauna wasu matsaloli.
ii. Sa
ido tare da auna yadda aiwatar da Shari'ar Muslunci ke gudana a jaha, tare da
bayar da shawarwari a kan matakan da ya kamata gwamnati ta ɗauka don kyautata al'amurran.
iii. Harhaɗa sakamakon bincike-binciken ƙere-ƙeren
zamani da sauran al'amurran rayuwa, tare da dubon su da tabaran musulunci.
iv. Ba
gwamnan jaha shawara a kan dacewa ko rashin ta a idon Shari'a, a kan duk wata
doka da majalisar dokokin jaha ke son tabbatarwa.
v. Yin
duk wani aiki da zai bijiro wa majalisa.
Wannan
majalisa ba ta da wani iko wanda ya wuce na bayar da shawara a cikin gaba ɗaya waɗannan ayyuka da aka ɗora mata. Kafin gwamnatin jahar
Zamfara ta naɗa
mace, a karo na farko a matsayin 'yar majalisar zartarwa a shekarar 2003, sai
da ta nemi shawarar majalisar (Hira: A.U. Kanoma, 2006). Babu laifi a tsarin
Musulunci mace ta zama 'yar majalisar zartarwa. Hasali ma yin haka ya kamata
matuƙa, don ta wakilci 'yan uwanta mata a wurin
(Khálidi, 1984:135).
Bayan waɗannan hukumomi da kwamitoci kuma,
gwamnatin jahar Zamfara a ƙarƙashin wannan tsari, ta kafa waɗansu hukumomin don bunƙasa
rayuwar al'umma
4.0 Hukumomin gwamnatin da wasu ayyukan
yyukan malamai a Hukumomin.
4.1 Ma'aikatar Lamurran Addini
An kafa wannan ma'aikata ne sakamakon
dawowa da aiwatar da tsarin shari'ar Musulunci. Babban maƙasudin
samar da ita kuwa shi ne, domin ta kula da ganin an aiwatar da tanade-tanaden
wannan tsari kamar yadda ya dace ya kuma kamata; da kuma sauran duk waɗansu al'amurra da
suke da alaƙa da addinin a jahar. A daidai lokacin da aka kafa ta,
ma'aikatar lamurran addini, an samar mata da sasanni da rassa da suka haɗa da
v
Sashen
Mulki
1) Sashen kuɗi da saye-saye,
2) Sashen Wa'azi da
Da'awa
3) Sashen Al'amurran
Addini,
4) Reshen inganta
karatun Alƙur'an,
5) Reshen karɓar Zakka da;
6) Reshen hardar Alƙur'ani.
Ayyukan kuma da
wannan Ma'aikata take gudanarwa daga lokacin da aka kafa ta zuwa yau, sun haɗa da:
· Shirya wa'azin
Mako-mako,
· Gina masallatai da
makarantun islamiyya,
· Bayar da gudunmawar
kuɗi ko kayan aiki
domin kammala wasu masallatai da makarantun islamiyya,
· Samar da abincin buɗe baki ga malamai
da almajirai da sauran mabuƙata a cikin watan Ramalana,
· Ɗaukar
nauyin malamai masu gudanar da tafsiri a lokacin azumin Ramalana,
· Shirya wa tare da ɗaukar nauyin
gudanar da sallar tahajjud a masallatai daban-daban na faɗin jaha a lokacin
azumin watan Ramalana.
· Samar da shanun
jajibiri ga malamai da almajirai da sauran jama'ar gari a lokacin babbar salla.
· Tallafa wa malamai
da mabuƙata da ragon layya a lokacin babbar salla.
· Tallafa wa
makarantu da cibiyoyin addinin Musulunci domin shirya tarukan gargaɗi da faɗakarwa a faɗin jaha,
· Samar da littafan
addinin musulunci da sauran fannoninsa na ilimi da wayewa, tare da rarraba su
ga ɗalibai da sauran
masu sha'awar karance-karance a faɗin jaha.
4.2. Hukumar Hana Cin Hanci Da Rashawa,
An kafa wannan Hukuma ne a ƙarƙashin
dokar hana cin hanci da rashawa ta jaha, wadda ta fara aiki a ranar 28th July,
2003. Taken hukumar kuwa shi ne "Ba wanda ya fi wani a gaban Shari'a"
Maƙasudin
kafa wannan Hukuma shi ne yaƙar cin hanci da karɓar rashawa a cikin
al'umma da ma'aikatun gwamnati ta hanyar sa ido a kan yadda ake shiryawa da
aiwatar da kwangiloli, kula da ɗa'a da tarbiyar jami'an gwamnati ta fuskar tsare aiki,
gaskiya da riƙon amana da makamantansu. Haka kuma aikin hukumar ne
shiga tsakanin talakawa da gwamnatin ƙananan hukumomi, da
sarakunan gargajiya da ma'aikatar Shari'a, da 'yansanda, da ƙungiyoyi
masu zaman kansu.
Wannan hukuma na
gudanar da aikinta, ta hanyar kwato wa mai ɗan karfi haƙƙinsa daga ɗayan waɗannan wurare da aka
ambata a sama. Wasu lokutan ma takan yi tsaye ta ga gwamnati ta hukunta
azzalumin, ko da hakan za ta raba shi da aikinsa, don a tsarkake al'umma. Haka
kuma idan wani ya zalunci ɗaya daga cikin hukumomin, wannan hukuma kan tsaya kai
da fata ta ƙwato wa hukumar haƙƙinta.
Duk irin waɗannan matsaloli,
aikin wannan hukuma ne ta magance su. Allah (S.W.A) na cewa: "Lalle ne
Allah yana umurnin ku, ku bayar da amanoni ga masu su..." (4:58)
4.3 Hukumar Zakka Da Waƙafi
Zakka ita ce abu na biyu da Allah (S.W.A) Ya
wajabta wa musulmi, daga cikin tsarin shikashikan musulunci guda biyar. Allah
(S.W.A) na cewa: "Kuma ku tsayar da sallah, kuma ku bayar da Zakka, kuma
abin da kuka gabatar domin kanku daga alheri (waƙafi) za ku same shi
a wurin Allah." (2:10).
A tsarin shari'ar Muslunci, gwamnati ce ke
da haƙƙin karɓo Zakka daga hannun mawadata da nufin
tsarkake su, tare da rarraba ta ga talakawansu, da nufin cike giɓin da ke tsakaninsu
na tattalin arziƙi, don kawar da ƙyashi a tsakaninsu.
A kan haka ne Allah (S.W.A) Ya ce wa Manzon rahama (S.A.W) "Ka karɓi sadaka (Zakka)
daga dukiyoyinsu, ka tsarkake su. Kuma ka tabbatar da kirkinsu...."
(9:103).
A kan wannan umurni ne, shi kuma Manzon
Allah (S.A.W) ya gaya wa Mu'azu ɗan Jabalu, a lokacin da ya tura shi Yaman,
cewa: "Ka sanar da su cewa kuma, haƙiƙa
Allah Ya farlanta sadaƙa (Zakka) a kansu za a karɓe ta daga
mawadatansu a ba talakawansu" (Buhari da Muslim/ Kardhawi, 1985-241).
Malam Mawardi Bashafi'e ya ce: "Sadaka na nufin Zakka, Zakka kuma na nufin
sadaka, abu ɗaya ne aka ambata
da sunaye daban-daban." (Kardhawi, 2001:40). Saboda muhimmanci da Zakka ke
da shi ne, a tsarin gwamnatin Musulunci, Gwamnatin jahar Zamfara ta kafa wannan
hukuma ta karɓar Zakka da Waƙafi,
a ƙarƙashin dokar gwamnatin jaha mai lamba
13, ta ɗora mata nauyin karɓo waɗannan haƙƙoƙa
daga wurarensu tare da rarraba su a inda suka dace.
Don
tabbatar da wannan guri ne, Gwamnatin ta zaɓo amintattu daga cikin ma'aikatan gwamnati
da 'yankasuwa da malaman addinin Musulunci, a matsayin mambobin hukumar. Wannan
hukuma nada sassa guda biyar kamar haka:
·
Sashen
Ƙarɓowa
·
Sashen
Rarrabawa
·
Sashen
Waƙafi
·
Sashen
Mulki, da;
1. Sashen Kuɗi
Har wa yau kuma hukumar ta rarraba
ma'aikatanta zuwa wasu ƙananan kwamitota kamar haka
1.0 Kwamitin Fatawa
2.0 Kwamitin Bincike
3.0 Kwamitin Kasuwa
1) Kwamitin Tallafin
Gaggawa
·
Kwamitin
Ma'aikata
4.4 Hukumar Kula Da Wa'azi Da Kafa
Masallatan Juma'a Da Na Idi:
Gina masallatai da tsare alfarmarsu, tare
da gudanar da ayyukan ibada, da wa'azi da karantarwa a cikinsu abu ne da ke da
asali a shari'ar Muslunci. Allah (S.W.A) na cewa
"Kuma wane ne mafi zalunci daga wanda ya
hana masallatan Allah, domin kada a ambaci sunansa a cikinsu, sai kuma ya yi
aiki ga rushe su?..." (2/114).
Shi kuwa Manzon Allah (S.A.W) cewa ya yi:
"Ku yi kira
zuwa ga hanyar Ubangijinku da hikima da wa'azi mai kyau..." (16/125).
Manzon Allah
(S.A.W) kuma ya ce:
"Duk wanda ya
ga abin ƙi daga cikinku, to, ya canza shi da hannunsa, idan bai
da iko to, da harshensa..." (Muslim).
Waɗannan ayoyin da hadissai, na nuna halaccin
gina Masallaci da yin wa'azi da gargaɗi ga duk wanda ke da iko daga cikin Musulmi.
To, amma, tattare da haka, kasancewar waɗannan abubuwa sun shafi tsintsar rayuwar
addini ta jama'a, tsarin shari'ar Muslunci ya sanya wannan aiki ƙarƙashin
kulawar gwamnatin Musulunci. Masallatai a idon tsarin musulunci kashi biyu ne
a)
Manyan Masallatai (na Juma'a da na Idi)
b) Ƙananan
Masallatai (na Salloli biyar na yini)
Malam Ibn Khaldun na cewa: "Kulawa da
manyan Masallatai na hannun shugaban Musulmi ko wanda ya wakilta. Shi ke da
alhakin naɗa limamansu don
gudanar da salloli biyar, da na juma'a da na Idi, da na kisfewar rana da na roƙon
ruwa... Amma, ƙananan masallatai; na kan hanya da na unguwanni, haƙƙin
kulawa da su, na hannun mutanen unguwa da maƙwabtan
masallatan." A kan abinda ya shafi gudanar da wa'azi a cikin masallatan
kuma, sai ya ci gaba da cewa: "Wajibi ne a kan Shugaban Musulmi ya ɗauki nauyin zaɓar amintattun
Malamai kuma ƙwararru don gabatar da wa'azi da fatawa ga mutane tare
kuma da hana gudanar da su a cikin manyan masallatai, sai da izininsa, don kada
waɗanda ba su cancanci
ayyukan ba, su ɓatar da
jama'a" (Ibn Khaldun, 889:214).
Sahabban
Manzon Allah (S.A.W) sun ɗauki masallaci da
matuƙar muhimmanci. Sun yi ƙoƙarin
gina shi da kyautata shi da tsare alfarmarsu, da yin amfani da shi kamar yadda
suka ga Manzon Allah (S.A.W) ya yi, ta hanyar gudanar da salla da itikafi da
wuridi da zikiri da tafarkin da ta'adib a cikinsa (Maijega, 1990:5,10). Shekaru
kamar talatin (30) da suka wuce kuma, kula da kafa masallatan Juma'a da na Idi
da gudanar da wa'azi a cikinsu da sauran wurare, na hannun Mai Alfarma Sarkin
Musulmi Alh. Sir. Abubakar (III) (1938-1988) ne. Shi ke bayar da takardar
izinin gaba ɗayan waɗannan abubuwa a ƙasar
nan baki ɗaya
(Boyd/Maishanu.1991:69). Saboda muhimmancin waɗannan abubuwa a rayuwar jama'ar
musulmi ne, gwamnatin wannan jaha ta Zamfara ta kafa wannan hukuma, ta kuma ɗora mata nauyin
o
Bayar
da izinin kafa masallatan Juma'a da na Idi.
o
Tantance
Limamai da malaman Tafsiri a masallatan Juma'a da na Idi.
o
Biyan
albashi/alawus g limamai da Na'ibbai da Ladannai na masallatan Juma'a da na
Idi.
o
Tsoma
baki a cikin duk abin da ya shafi waɗannan wurare.
Daga lokacin da aka
kafa wannan hukuma zuwa shekarar 2005, ta tantance
1. Masallatan Juma'a 1,442
2. Masallatan Idi 1,332
3. Limamman Masallatan
Juma'a 1,442
4. Na'ibbansu 1,442
5. Ladannansu 1,442
Haka
kuma tana biyan su kuɗaɗen alawus- alawus
duk wata kamar haka
1. Limammai ₦10,000.00
2. Na'ibbai ₦6,000.00
3. Ladannai ₦2,000.00
A ɓangaren gudanarwa kuwa wannan hukuma na da
shugaba (Chairman) da Kwamishinonan dindindin guda biyar (5), tana kuma da
sassa guda huɗu, kamar haka
·
Sashen
Kula da Masallatan Juma'a
·
Sashen
Kula da Wa'azi
·
Sashen
Mulki
·
Sashen
Kuɗi
4.5 Hukumar Kula Da Jin Daɗin Makarantun Allo
A tarihin Musulunci, makarantun allo su ne
wuri na farko da 'ya'yan musulmi ke koyon rubutu da karatu, don sanin abun da
zai banbanta su da dabbobi, wato ilimi. Da iya rubutu da karatu ne mutum ke iya
kyakkyawan tunani. Shi kuma kyakkyawan tunani da shi ne, ake gane Allah (S.W.A)
a kuma iya ƙirƙiro nagartattun hanyoyi da dabaru
don kyautata rayuwar duniya da lahira
(IbnKhaldun, 799:412).
Neman ilimi wajibi ne a idon Musulunci, don
Allah (S.W.A) cewa Ya yi: "Ka yi karatu da sunan Ubangijinka wanda ya yi
halitta." (96/1). Shi kuma Manzon Allah (S.A.W) ya ce "Neman ilimi
farilla ne a kan kowane Musulmi" (Ɗabrani).
Kula da makarantu da fitar da al'umma daga
cikin duhun jahilci aikin gwamnati ne a tsarin Musulunci. Manzon Allah (S.A.W)
shi ne farkon wanda ya tabbatar da haka, ta hanyar amfani da fursunonin yaƙin
Badar su karantar da 'ya'yan musulmi rubutu da karatu, don su fursunonin su
fanshi kansu." (Kardhawi, 1997:212). Haka Sahabbai da tabi'ai suka ci gaba
da kula da wannan aiki, ta hanyar samar da malamai da masallatai, a matsayin
Makarantu na farko a musulunci.
A cikin watan August,2001 ne, gwamnatin
Zamfara ta kafa wannan hukuma a ƙarƙashin
kulawar ma'aikatar kula da bunƙasa rayuwar al'umma. A ƙarƙashin
wannan hukuma ne, gwamnatin ke kula da jin daɗin makarantun allo a jahar, ta
hanyar ba su isasshen abinci. Hukumar na ɗaukar nauyin ciyar da almajirai 17,400 daga
makarantun allo 337, daga sassan jahar daban-daban. Babban maƙasudin
wannan aiki shi ne sauƙaƙa wa almajirai hanyar samun abinci da rage yawan
barace-barace a jaha.
4.6 Hukumar Hisbah
Aikin hisba, aiki ne na gwamnati a tsarin
Musulunci, ta hanyar horon jama'a da aikata alheri da hana su aikata ɓarna, asalin aikin
kuwa shi ne faɗar Allah (S.W.A) da
Ya ce:
"Waɗanda suke idan muka
ba su iko a cikin ƙasa,sai su tsayar da salla, su kuma bayar da Zakka kuma
su yi umurni da alheri, su kuma yi hani da abin ƙi..." (22/41).
Shi kuwa Manzon Allah (S.A.W) cewa ya yi:
"Ko dai ku dage a kan horo da alheri da hani daga abin ƙi,
ko Allah Ya ɗora miyagun mutane
a kanku, har akai idan na ƙwarai daga cikinku suka yi addu'a ba
za a karɓar ba."
Khalifa Umar ɗan Khaɗɗabi shi ne farkon
wanda ya fara aiki irin na 'yan hisba da kansa. An ruwaito cewa yakan kai duka
ga wanda ya lafta wa raƙuminsa kayan da ya fi ƙarfinsa ya kuma ƙara
da tambayarsa cewa: "Don me za ka ɗora masa kayan da ba ya iya ɗauka?" Amma,
ba a fara amfani da lafazin "Hisba" a matsayin tsarin gwamnati ba,
sai lokacin mulkin Abbasiyawa (158-169). Kafin wannan lokaci aikin hisba, wanda
ya keɓanci ɗaukar mataki a kan
matsalolin da, ba su buƙatar dogon bincike na hukunce-hukuncen Shari'a,. Yana
hannun wanda aka naɗa alƙali
ne. A wannan lokaci ne anka ƙirƙiro ofishin hisba
na farko a tarihin musulunci, anka ɗora masa ayyukan kamar haka
i.
Horo
da kowane irin alheri da hani da kowane irin sharri.
ii.
Kula
da ganin an aiwatar da hukunce-hukuncen Shari'a a cikin
- Kasuwa (kada a yi
algussu)
- Gine-gine (kada a
canye hanya)
- Bashi (Kada a ƙi
biya)
- Maƙwabtaka
(kada a yi zalunci)
Ta fuskar maƙwabtaka, aikin ya
haɗa har da hana wani
yin dogon bene ta yadda zai iya hangen cikin gidan maƙwabcinsa
(Hassan, 1996:398). A wajen Ibn Khaldun, aikin hisba ya haɗa har da:
1. Tilasta duk mai ruɓaɓɓen gini rushe shi,
don kada ya faɗa wa masu wucewa.
2. Hana malamai
tsanantawa wurin yi wa ɗalibai ladabi ta
hanyar duka. Ba kuma Shugaban hisba zai jira sai kawo masa koke ba. A'a, ko
labari ya ji to, ya je" (Ibn Khaldun 779:219).
Ta haka ne, tare da
ƙoƙari
ijtihádin shugabannin musulmi, tsarin aikin hisba
ya ci gaba da faɗaɗa yana bunƙasa
a matsayin aiki mai zaman kansa, har kuma ya shiga cikin kusan gaba ɗayan ayyukan da
ma'aikatun gwamnatocin zamani suka keɓanta da su, kamar kula da lafiya, da tsaro
da walwalar jama'a, da ƙa'idojin tuƙi da makamantansu
(Khardawi, 1990:178).
4.6.1 Matakan Aikin
Hisba
Kamar yadda aka
bayyana a baya cewa, aikin hisba aiki ne da ya shafi horo da hani ƙarƙashin
kulawa da ikon gwamnati. A kan haka malam Abdullahi Ɗanfodiyo
ya kawo wasu matakai guda tara (9) waɗanda biyar su dai-dai ke wajaba don cin
nasarar wannan aiki. Matakan na farawa daga gargaɗi zuwa yaƙar
maɓarnaci idan ta
kama. Ga su kamar haka:
1. Sa'ido: Wato mayar
da hankali sosai a kan yadda jama'a ke kaiwa da komowa don sanin halin da suke
ciki, ta hanyar hikima da basira; ba da nufin leƙen asiri ko
tozartawa ba.
2. Faɗakarewa: Idan wanda
aka sa ido a kansa, ta bayyana cewa, mugun aikin da yake yi, yana yin sa ne a
kan rashin sani, to sai a gargaɗe shi a nuna masa haramcin ko rashin kyansa a
shari'ance.
3. Nasiha: Idan ya ci
gaba da ɓarnar, sai hisba ta
yi masa nasiha tare da tsoratar da shi azabar Allah da hushinsa.
4. Mugunyar magana: A
lokacin da nasiha ba ta yi amfani ba, to sai a gaya masa miyagun maganganu, ta
hanyar gaya masa cewa, to daga yau fa sunansa a wurin doka shi ne, 'fasiƙi'
ko 'wawa' ko 'jahili.'
5. Matakin Soja: wato
hana shi ɓarnar da ƙarfin
tuwo, ta hanyar kashe gangunansa, ko fitar da shi daga cikin gidan ƙwace
da makamantansu.
6. Bushara da Duka:
Idan hakan ba ta sa ya bar mugun aikin ba, to sai a yi masa bushara da cewa, to
yanzu kan jikinsa zai gaya masa.
7. Duka: Idan kunne ya
ƙyanƙyashe,
sai a mammangare shi a ɗan shusshure shi
gwargwadon yadda za a hana shi ɓarnar.
8. Fitar da Makami:
Idan kuwa har ya ci gaba da taurin kai, da ƙoƙarin
fito-na-fito, to sai a nuna masa makami, a ce ko ya bar ɓarna ko ya gane
kurensa. Idan kuwa har ya kuskura ya yi biris da maganar, to, ya halatta a yi
amfani da makamin a kansa.
9. Shata Daga: Idan
hakan ta sa ya yo gayyar yaƙi, to sai hisba ta ɗebi dakaru, idan ta
kama babu laifi a sháya daga.
Amma kuma wanibi ne kafin mutum ya shiga
aikin hisba, ya tabbatar ba wata cutarwa da za ta sami wani daga cikin danginsa
saboda shi. (Ɗanfofiyo: Dhiya'u Ahlul-Hisbah). Ƙaddamar
da sake aiki da tsarin shari'ar Muslunci a jahar Zamfara ke da wuya, sai
gwamnati ta fahimci lalle akwai buƙatar samar da wata
hukuma da za ta kula da tabbatar ganin ana aiwatar da dokokin Shari'ar kamar
yadda ya dace. A kan haka ne ta kafa wannan hukuma, amma da sunan: Haɗaɗɗiyar Ƙungiyar
Kula Da Aiwatar Da Shari'a. Daga baya kuma ta sake mata suna zuwa: Hukumar Kula
da Aiwatar da Shari'a. A ranar 28th July, 2003 ne, dokar gwamnatin jaha ta sake
tabbatar da wannan hukuma da sunan: Hukumar Hisba, ta kuma samar masu da
motocin gudanar da aiki, a lokuta daban-daban kamar haka
·
Toyota
Bus 5
·
Nissan
Bus 5
·
Nissan
Urban 3
·
Nissan
Gas 2
·
Toyota
2y 3
·
Isuzu
Tiger 6 da
·
Babur
Kanchen
4.6.2 Ayyukan
wannan hukuma su ne:
1. Tabbatar da ganin
an aiwatar da dokokin Shari'ar Muslunci a matakin jaha da ƙananan
hukumomi.
2. Tabbatar da ganin
ma'aikata na gudanar da ayyukansu a kan tsarin shari'a a ma'aikatun gwamnati da
masu zaman kansu.
3. Halartar kotunan
Shari'ar Muslunci, don tabbatar da ganin an gudanar da shari'o'i bisa ƙa'idojin
musulunci, tare da kawo rahoton duk wani abu da ka iya hana adalci tabbata a
kotunan.
4. Haɗa hannu da hukumomi
makusantan hursunonin da ke jiran hukuncin haddi.
5. Biyar duk hanyoyin
da suka dace don ganin an tsarkake al'umma daga duk wani abu da Shari'a ta
hana.
6. Tabbatar da ganin
harkokin gudanarwa da na siyasa, a matakin jaha da ƙananan
hukumomi sun tafi dai-dai da tsarin shari'a.
7. Tabbatar da ganin
ana gudanar da bukukuwa a faɗin jaha a kan tafarki da koyarwar Shari'a.
8. Wayar da kan jama'a
a kan tsare-tsaren aiwatar da Shari'a.
9. Bayar da shawara ga
gwamnatin jaha da ƙananan hukumomi a kan ma'aikatu a kan abinda ya shafi
shari'a.
10. Bayar da gudummawa
ga duk wata hukuma a kan al'amurran Shari'a a duk lokacin da suka buƙata.
11. Karɓa kiran gwamnati a
kan kowace irin buƙata.
A
duk lokacin da wannan hukuma ta hisba ta ci karo da wata matsala mai matuƙar
rikici, kamar ta aure, takan tura ta kotu ne. Wannan hukuma ta hisba ta jahar
Zamfara na da jami'an gudanarwa kamar haka:
·
Shugaba
(E.C)
·
Kwamishinonan
dindindin guda shida (6)
·
Mambobin
wuccin gadi guda 32
·
Sakatare
Haka
kuma tana da ƙananan ofisosa (rassa) a ƙananan hukumomi.
4.7 KWAMITIN KULA DA
LOKUTTAN SALLA
Salla
ita ce ibada ɗaya a cikin
Musulunci, wadda musulmi ke gudanarwa sau biyar a kowace rana, a cikin wani ɗan taƙaitaccen
lokaci, don ganawa da Ubangiji, ta hanyar nutso a cikin gulbin tunani da kaiwa
da komawa, tare da yin zikiri da du'a'i bayan karatun Alƙur'ani.
Salla wata gaɓa ce da mutum kan
katse hidimominsa na rayuwar duniya, ya fuskanci mahaliccinsa yana mai ƙanƙan
da kai da miƙa wuya zuwa gare shi (Mubarak, 1974:178).
Salla
babban al'amari ce addinin Musulunci, hasali ma ita ce abin da ke bambanta
musulmi da wanda ba shi ba. Manzon Allah (S.A.W) na cewa "Da zarar mutum
ya bar salla, to ya zama kuskuri kuma kafiri." (Musulim). A wani wurin
kuma ya ƙara da cewa: "Duk wanda ya kiyaye salla za ta
zamar masa wani haske da dalilin samun tsira gobe ƙiyama.
Duk kuma wanda bai kiyaye ta ba, ba zai sami wani haske da dalilin samun tsira
ba. Za a tayar da shi gobe ƙiyama tare da Ƙaruna
da Fir'auna da Hamana da Ubayyu ɗan Halarci." (Ahmad). Wannan babbar
ibada ta salla, naɗa keɓantattun lokuta da
Shari'a ta yi umurni da gudanar da ita a cikinsu. Haka kuma musulunci ya ƙyamaci
mutum ya gudanar da salla shi kaɗai, sai dai ya yi ta tare da jama'a (Jam'i)
ina ma da hali, a masallaci (Kardhawi,1985:222). Allah (S.W.A) na cewa:
"Ku tsare lokutan a kan salloli da kuma ku tsayu kuna masu ƙanƙan
da kai ga Alla (2/238). A wata ayar kuma Maɗaukakin sarki ya ce: "Lalle ne, salla
ta kasance a kan mumini farilla mai ƙayyadaddun
lokuta." (4/103).
Saboda
muhimmancin tsare yin salloli a cikin lokacinsu, Alla (S.W.A) bai bar was
manzon Alla (S.A.W) nauyin yi wa Sahabbai bayanin waccan aya ba. A maimakon
haka sai ya aiko mala'ika Jibrilu ya koya wa Manzon Allah yin salla a cikin
lokaci, ta hanyar tahowa dai-dai lokacin kowace salla. Abu Mus'ab, Ba'ansari,
(R.A) ya ce:
"Wata rana na shiga wurin Mugirata ɗan shu'ubata, sai
na taras ya yi salla bayan lokacinta ya wuce. A lokacin kuma yana zaune a Iraƙi.
Sai na ce masa: Ya aka yi haka ne ya kai Mugirata? Ba ka da labarin cewa
Mala'ika Jibrilu (R.A) ya sauka ya yi salla, Manzon Allah (S.A.W) kuma ya yi
" (bayansa"...ya maimaita haka har sau uku a ƙarshe
Manzon Allah ya ce: "Da haka aka umurce Ni?" (Bukhari:521).
Bayan
wannan koyarwa da Jibrilu (R.A) ya yi wa Manzon Allah (S.A.W) ne, shi kuma ya
sheda wa Sahabbai, a wani Hadisi da Abdullahi ɗan Umar ya ruwaito cewa Manzon Allah
(S.A.W) ya ce:
"Lokacin sallar Azzahar idan rana ta
karkata; lokacin da inuwar mutum ta yi tsawonsa, matuƙar
La'asar ba ta yi ba. Lokacin La'asar kuwa matuƙar rana ba ta yi
fatsi-fatsi ba. Lokacin sallar Magriba kuwa, matuƙar shafaƙi
bai faku ba. Lokacin sallar Isha'i kuwa, har zuwa rabin dare na tsakiya.
Lokacin sallar Subahin kuwa, daga hudowar alfijir, matuƙar
rana ta hudo to, ku kame daga salla, don ita (rana) tana ɓullowa ne tsakanin ƙahonin
sheɗan
(Muslim:173/612).
Zaƙaƙuran
malamai a fagen ilimin Fiƙhun ibada, sun yi fashin baƙin
wannan Hadisi, suka fitar da lokacin kowace salla, daga cikin sallolin yini da
dare guda biyar, ta hanyar tantance zaɓaɓɓen lokacin kowace, mukhtári, da lalurinta.
Ga
bayanin a cikin jadawalin.
Sallar
Azzahar |
Daga
karkatawar rana daga tsakiyar sama, zuwa ƙarshen kamu ɗaya na tsawon
inuwar mutum |
Daga
farkon mukhtárin La'asar zuwa gab da fatsi-fatsin rana |
La'asar |
Daga
ƙarshen mukhtárin
Azahar, zuwa ƙarshen lalurinta |
Daga
tsakanin jajan rana zuwa faɗuwarta |
Magariba |
Daga
farkon lalurin la'asar zuwa ƙarshensa |
Daga
ƙare-sallar zuwa ketowar al-fijir |
Isha'i
|
Daga
ɓacewar ja-jan
rana har zuwa sulusin farko(1/3) |
Daga
ƙarshen sulusin (1/3) zuwa ƙarshen
lalurin Magriba |
Subahin |
Daga
hudowar al-fijir zuwa wayewar gari (jijjihi) |
Daga
wayewar safiya zuwa ɓullowar rana. |
|
|
|
Waɗannan lokuta su ne ƙayyadaddun
lokutan da aka sharɗanta yin ibadar
salla a cikinsu, wato i) Lokaci Mukhtari (Zaɓaɓɓe) da ii)Lokaci laluri (Bisa Lalura)
(Gusau, 1994: 29-30).
Bincike
a tarihin Musulunci ya nuna cewa, kulawa da ganin an yi sallolin farilla a cikin
lokacinsu, aikin hukuma ne, koda kuwa hakan za ta kai ga hukunta masu kunnuwan ƙashi,
hukunci mai tsanani. Bukhari da Muslim sun ruwaito cewa, Manzon Allah (S.A.W)
ya taɓa cewa
"Haƙiƙa
na yi nufin in yi umurni da a tayar da salla, ina kuma wakilta wani ya yi
Limancin, sannan ina ɗebi wasu mazaje, su
ɗauki bakunan wuta
mu iske waɗanda ba su halarta
salla (a cikin lokaci da jama'a) in ƙone ɗakunansu." A
wani hadisin kuma Abu Zarri na cewa "Wata rana Manzo Allah (S.A.W) ya ce
mani: "Ya za ka yi idan ka wayi gari shugabanninka na jinkirta salla ko
yin ta kafin kafin lokacinta?" Sai na ce: Duk abin da ka hore ni da shi,
shi zan yi. Sai ya ce: Da zarar lokacin salla ya yi ka yi ta. Idan kuma sun
tayar da tasu, kana kusa ka bi su ta zama nafila gare ka" (Muslim:
238/648).
Haka Sahabbai da tabi'ai da sauran
shugabanni a tarihin musulunci, suka dage a kan gudanar da sallolinsu a kan
lokuta na Shari'a, kuma a masallaci, kai! Hatta sallar Asham (Alkareji) Mai
jega, 1993:10).
A
ranar 6th Yuli 2001 ne, gwamnatin Jaha ta ƙaddamar da wannan
kwamiti, ta kuma ɗora masa nauyin
kulawa da tantance lokacin kowace salla, tare da wayar da kan jama'a. Kwamitin
na ƙarƙashin sashen Da'awa ne, na
Ma'aikatar lamurran addini ta jaha.
4.7.1 Dabarun Aiki
Wannan
kwamiti ya fara aikinsa, da shirya ziyara ta musamman zuwa ga manyan malamai,
waɗanda ke cikin garin
Gusau, musamman malaman zaure. Maƙasudin ziyarar, shi
ne malaman su san da kwamitin, ya kuma nemi shawarwari daga gare su. Waɗanda
ziyarce-ziyarcen sun yi nasara, don malaman sun yi arƙawarin
bayar da gudummawa ga kwamitin a duk lokacin da buƙatar
hakan ta samu.
Tun
daga wannan lokaci ne, kwamitin ya ci gaba da samar da jadawalin kowace salla a
ƙarshen
kowane wata. Hanyoyin da kwamitin kan bi don samar da wannan jadawali sun haɗa da
·
Alƙur'ani
Maigirma: shi ne makoma ta farko da kwamitin kan dogara a kai don samun bayanai
a kan gaba ɗayan abun da
jadawalin zai ƙunsa.
·
Hadisi:
Daga nan kuma sai kwamitin ya duba abubuwan da suka taho a cikin hadisai, a
matsayin bayanin waɗancan ayoyi na Alƙur'ani.
·
Fiƙhu:
Kwamitin kan leƙa zantukan malaman Fiƙhun fuskokin
nazari. Babbar madogarar kwamitin a wannan hanya ita ce littafin:
Bidayatul-Mujtahid Wa Nihayatul-Muhtasid na malam Ibn Rushid.
·
Ilimin
Taurari: Kwamitin kan yi amfani da bayanan masana taurari, tare da suna
maganganunsu da Alƙur'ani da Hadisi da Fiƙhu, a inda sukan
fifita su a kan ilimin taurarin a duk lokacin da ya yi ban hannun makaho da su.
A ƙarshe,
kwamitin kan rarraba wannan jadawali a cikin faɗin jahar Zamfara; birni da ƙauye.
Wasu garuruwa na jihohin maƙwabta ma kan amfana da wannan aiki.
8.KWAMITIN KULA DA GANIN WATA
Azumi
ibada ce, wadda Alla (S.W.A) ya farlanta a kan bayinsa. Ana yin sa ta hanyar ƙaurace
wa ci da sha da jima'i tun daga fitowar alfijir har zuwa faɗuwar rana kullum,
tsawon kwana ashirin da tara (29), ko talatin (30), na watan Ramalana. Ka ga
kenan, ashe azumi tuɓe rigar bukatun
jiki ne gaba ɗaya, da nufin samun
kusanta ga Ubangiji da hasken ruhi da ɗaukakarsa (Mubarak, 1984: 180).
A cikin shekara ta biyu ne, bayan hijirar
Manzon Allah (S.A.W), Allah (S.W.A) Ya farlanta wa musulmi ibadar azumi, don su
ƙara
tsoronsa. Allah (S.W.A) na cewa
"Ya ku waɗanda suka yi imani!
An wajabta azumi a kanku kamar yadda aka wajabta shi a kan waɗanda suke
gabaninku, tsammaninku, za ku yi taƙawa" (2/183).
Watan Ramadana shi
ne lokacin da Shari'a ta keɓe don gudanar da wannan ibada ta azumi. Da zarar watan
ya fita, Azumi ya kama; ƙarewarsa, kuwa ita ce ƙarewar ibadar a
wannan shekara. Manzon Alla (S.A.W) ya gaya mana yadda ake tabbatar da ganin
wannan wata mai alfarma. Abu Hurairata ya ruwaito cewa:
"Ku
ɗauki Azumi idan an
ga wata; ku kuma aje idan an gan shi. Idan kun kasa ganin sa, to ku kammala
kwanakin watan Sh'abana su kai talatin" (Bukhari da Muslim).
Wannan Hadisi ba ya nufin cewa dole ne ga
kowane musulmi; namiji ko mace, sai ya ga wata da ƙwayar
idonsa, kafin ya ɗauki Azumi. Hain
kansu a cikin wannan ibada shi ne abin so (Jinjina,2001:149), ta hanyar azumtar
kwanakin watan baki ɗaya ba tare da koda
rana ɗaya ta kuɓuce masu daga
cikinsa; ko su azumci wata rana daga wajensa ba. Wato kamar su yi Azumin ranar ƙarshen
watan Sha'abana ko ranar farkon watan shauwal (Ƙardhawi, 1990:
145). Manufar wannan Hadisi kuwa na tabbata ne kawai, ta hanyar biyar diddigin ƙarewar
watan Sha'aban, da sauran watannin shekara Musulunci baki ɗaya, don dukansu,
na da alaƙa da juna, ta fuskar farawa da ƙarewa.
Wannan aiki kuwa wajibi ne a kan al'ummar musulmi baki ɗaya (Ƙardhawi,
2003:25).
Fitar
watan Azumi na tabbata ne a shari'ar Musulunci, tabbata irin wadda ke wajabta
wa kowane musulmi ɗaukar Azumi, idan
mutum ɗaya ko biyu adilai,
ko taron jama'a suka bayar da shedar ganin watan gwargwadon yanayi da ganin
nasu. Wannan hanya ta jiran wata ya fito da kansa kafin a ɗauki Azumi
(ar-ru'uyah) ita ce hanyar da musulmi suka dogara a kanta, can farkon zamani,
saboda a zamanin Manzon Alla (S.A.W) mafi yawan al'ummar Larabawa ba su da
ilimin rubutu da lissafi. Manzon Alla (S.A.W) na cewa:
"Mu
al'umma ce bagidada ba mu iya rubutu ko lissafi ba..." (Bukhari: 1913).
Amma wasu malamai sun tafi a kan cewa, a duk lokacin da kwalliyar koyarwa da
Manzon Alla (S.A.W) ya yi ta biya kuɗin sabulu; aka wayi garin al'ummar
Muhammadu ta yi ilimi, aka samu masana ƙwararru a kowane
fanni har da na taurari, kamar irin yau, to babu laifi a nemi tabbatar watan
Azumi ta hanyar lissafi, alal-aƙalla ko da ta fuskar tabbatar da
rashin yiwuwar bayyanarsa a daidai wani lokaci. (Ƙardhawi, 1992: 171,
178).
Bayar da sanarwar an ga watan Ramadana da
yin umurni da ɗaukar Azumi aikin
shugaba ne a tsarin Musulunci. Ibn Umar ya ce: "Mutane sun dubi wata, sai
na gaya wa Manzon Alla (S.A.W) cewa lalle Ni na gan shi, sai ya ɗauki Azumi ya kuma
umurci mutane da su ɗauka." (Abu
Dawuda). Haka wannan al'amari ya ci gaba da gudana sai bayan wucewar Manzon
Alla (S.A.W) ne, aka fara samun bambanci kwana ɗaya ko biyu tsakanin Musulmi a cikin
ɗaukar Azumi, kamar
yadda abin ke faruwa a kwanukanmu na yau. Hakan kuwa na tabbatar da cewa lalle,
akwai waɗanda rana ɗaya ta watan
Ramadana ke kucce wa, a duk lokacin da irin haka ta faru. Don ƙoƙarin
kauce wa irin wannan haɗari ne, shugabannin
musulmi suka haɗu a kan cewa, a duk
lokacin da shugaban Musulmi ya bayar da sanarwar an ga watan Ramadana ya kuma
yi umarni da tashi da Azumi, ta hanyar wata hukuma ko ma'aikata,to, wajibi ne
kowa ya tashi da shi, don tabbatar da haɗin kan musulmi a cikin ibadodinsu wajibi ne
(Ƙardhawi,
2003:32-33) Da zarar gwamnati ta karɓar sunan Gwamnati, to, yi mata ɗa'a wajibi ne, saɓa wa umurninta kuwa
tawaye ne, Alla (S.W.A) na cewa:
"Ya
ku waɗanda suka yi imani
ku yi ɗa'a ga Alla, kuma
ku yi ɗa'a ga manzonsa, da
ma'abuta al'amari daga cikinku." (4/58)
Shi kuwa manzon Alla (S.A.W) cewa ya yi:
"Duk
wanda ya yi Mani ɗa'a haƙiƙa
ya yi ɗa'a ga Alla, Wanda
kuma ya saɓa Mani yaƙi
ƙara
ya saɓa wa Alla. Haka duk
wanda ya saɓa wa shugaba haƙiƙa
ya yi ɗa'a gare ni, wanda
kuwa duk ya saɓa wa shugaba haƙiƙa
ya saɓa mani."
(Muslim).
A ƙoƙarin
sayyidina Umar (R.A) na bayyana irin muhimmancin da ɗa'a keda shi a
addinin Musulunci cewa ya yi: "Babu musulunci idan babu jama'a, babu
jama'a idan babu shugaba, babu shugaba idan babu ɗa'a." (Abu Farisa, 1984:67).
A kan abin da ya shafi kulawa da ganin
al'ummar musulmi sun ɗauki Azumi sun aje
lokaci ɗaya kuwa, gwamnatin
Jahar Arewa a ƙarƙashin jagorancin Sardaunan Sokoto
Sir, Ahmadu Bello KBE (1909-1966) ce ta fara kafa kwamiti na musamman a ƙarƙashin
jagorancin Wazirin Sakkwato Dr. Junaidu (1909-1997) don bayar da shawara ga
JNI. Sardaunan ya ƙaddamar da kwamitin ne a ranar 23rd August, 1963.
Ayyukan wannan kwamiti sun haɗa da, duba yadda za a shawo kan matsalar ɗauka da aje Azumi.
A cikin jawabin da Sardaunan ya yi a ranar ne yake cewa:
"...haka ya ke
kuma Azumi da sallolin Idi. Sanin ku ne abin da ake ciki a wannan lokaci ana
yin su daban-daban a wurare, alhali kuwa ƙasa ɗaya muke, wannan
yana damun jama'a ainun. Kowane musulmi ana ɗauƙar sa adali, sai
ina ya bayyana akasin haka." (Alƙali,2002:108,111).
An ci gaba da irin wannan aiki ne, don haɗa kan musulmi,
gwamnatin jahar Zamfara, a ƙarƙashin jagorancin
Sardaunan Zamfara Dr. Ahmad Sani, ta kafa wannan kwamiti na kula da ganin wata.
An ƙaddamar da wannan kwamiti a ranar 11th Shawwal 1422A.H/
4th Okutoba, 2001. Shi ma wannan kwamiti yana ƙarƙashin
sashen Da'awa ne na ma'aikatar lamurran Addini ta jaha. Mambobin kwamitin kuma
sun haɗa 'ya'yan
i) Ƙungiyar
Ƙadiriyya.
ii) Ƙungiyar
Tijjaniyya
iii) Ƙungiyar
Izala (Jos/Kaduna)
iv) Ƙungiyar
Islahuddin, da;
v) Wakilan gwamnati
4.7.2 Ayyukan da aka ɗora wa kwamitin
kuma sun haɗa da:-
1. Tabbatar da ranar
da kowane wata ya kama, tsawon shekara.
2. Bayar da sanarwar
kamawar a kafafen watsa labarai.
3. Sa ido a kan
ranakun Idi da sauran bukukuwan musulunci.
4. Haɗa kan al'ummar
Musulunci a kan kalandar da kwamitin zai riƙa fitarwa
wata-wata. Musamman watannin Ramadana da Shawwal da Zul-Hajji.
5. Gudanar da aiki
Wannan kwamiti ya
gudanar da waɗannan ayyuka da aka
ɗora masa ta hanyar:
a. Kafa ƙananan
kwamitota a ƙasashen Uwayen ƙasa a faɗin jaha.
b. Haɗuwa da sakatarorin
waɗancan kwamitota,
tare da;
c. Fita don dubon
wata, a ƙarshen kowane wata.
d. Tattaunawa da
wasu kwamitota irinsa na wasu jahohin ƙasa, da;
e. Buga kalandar
fitar kowane wata tare da bayanan Burujai da Manziloli, tare da fitar da
muhimman ranakun shekarar musulunci.
5.0 ABUNDA BINCIKE YA GANO
Bayar da shawara ga gwamnatin jaha shi ne
babban aikin malamai da su ke a wannan majalisa.
Tunatarwa ga Sauran jama'a, tare da
tirsasawa ga waɗanda kunnuwansu na ƙyanƙyashe
ga aikata haƙƙoƙan Shari'a.
5.1 KAMMALAWA
Kamar yadda bayanai suka gabata
wannan muƙalla ta yi tozali ne kacokam
kan ayyana ayyukan malamai da ke a majalisar malamai (Shura) ta jahar zamfara,
tare da ayyana wasu daga cikin ayyukan da suka shafi sauran hukumomin addinin
na gwamnatin jahar. Haka ma ta bayyana wasu daga cikin kwamitotan da malamai ke
aiwatar da wasu ayyuka na Hukumomin.
0 Comments
ENGLISH: You are warmly invited to share your comments or ask questions regarding this post or related topics of interest. Your feedback serves as evidence of your appreciation for our hard work and ongoing efforts to sustain this extensive and informative blog. We value your input and engagement.
HAUSA: Kuna iya rubuto mana tsokaci ko tambayoyi a ƙasa. Tsokacinku game da abubuwan da muke ɗorawa shi zai tabbatar mana cewa mutane suna amfana da wannan ƙoƙari da muke yi na tattaro muku ɗimbin ilimummuka a wannan kafar intanet.