Ma'aunin Auna Malaman Muslunci

Mutane da yawa sukan yi kuskure wajen auna Malaman Muslunci, ta yadda suke daukansu kawai duka Malamai ne, za a daidaita su a sahu daya na Malaman Muslunci, har a nuna babu banbanci a tsakaninsu. An dauka cewa; sabanin da yake tsakaninsu kawai sabani ne irin na tsakanin Mazhabobin Fiqhu, wato sabani a Mas'alolin Ijtihadi, wadanda za a iya sabani a cikinsu, kuma kowa ya rike fahimtarsa a zauna lafiya, ba tare da inkari ma sashe ba.

A'a, dole akwai banbanci matukar sun banbanta a Manhaji. Don haka babu yadda za a yi ka hada tsakanin Malamin da yake kan bin Alkur'ani da Sunna bisa Mazhabar Salaf Ahlus Sunnati wal Jama'a, da Malamin da ya bi hanyar Ilmul Kalam da Falsafa, ya gabatar da hankalinsa a kan Alkur'ani da Hadisi. Don Annabi (saw) bai zo mana da Ilmul Kalam ko Falsafa ba, duka daga Turawan Girka aka dauko su, aka shigo da su cikin al'ummar Musulmi.

Misali, tsakanin Ibnu Taimiyya da Fakhruddeen al-Raziy, ko Abu Hameed al-Gazzaliy, kar ka dauka kawai Malamai ne cikin Malaman Muslunci shi kenan, don haka kawai sabani suka yi a mas'aloli, kuma ba matsala ba ne idan an yi sabani a cikinsu. Ta yadda za a kalle su ne a matsayin kowanensu kawai ya kware ne a abin da dayan bai kware a kansa ba, ta yadda za a iya cewa; wane ya dace a mas'ala kaza, wancan kuma ya kuskure a cikinta, amma kuma ya dace a wata mas'alar daban, kamar yadda lamarin yake a mas'alolin Ijtihadi, na sabani tsakanin Malaman Fiqhu.

A'a Malam, sam ba haka lamarin yake ba. Yadda lamarin yake asali sun yi sabani ne a Manhajin Daukar Addini. Shi Ibnu Taimiyya yana kan Manhaji ne na Salaf; Sahabbai da Tabi'ai da mabiyansu da kyautatawa. Su kuma Ghazzaliy da Raziy, hanyarsu hanya ce ta Ilmul Kalam wanda ya samo asali daga Falsafar Girka, ta su Aristotle. Don haka sabaninsu ba a Mas'aloli ne wadanda za a iya sabani a cikinsu ba, a'a, sabaninsu ya wuce nan, sabani ne a Manhaji da hanyar daukar Addini da Masdarinsa, da kuma sabani a manyan Mas'aloli na Tushen Addini.

Raziy da Ghazzaliy su guma-gumai ne na Bidi'ar Ilmul Kalam, wadanda suka kauce hanyar Sunna, tafarkin da Annabi (saw) ya dora Sahabbansa a kansa. Suke ganin cewa; hankalinsu zai iya cin karo da Alkur'ani da Sunna, kuma har su gabatar da hankalin a kan Alkur'anin da Sunnar! Har ya kai ga za su yi tawilin Ayoyi da Hadisan, su tankwara su, su canza su, su sanya su su dace da yadda suke so a tunaninsu da hankalinsu. Saboda su a wajensu Hankulansu dalili ne na yankan shakku, amma su kuma Alkur'ani da Hadisi dalilai ne na zato, ba sa bayar da yakini wajen sanin Allah da Siffofinsa.

Wannar ita ce Bidi'a mai hatsarin da Malaman Ilmul Kalam suka kirkira a cikin wannan Addini. A Fili karara Raziy da shi da Amidiy suka furta cewa; Alkur'ani babu yakini a cikinsa sai zato kawai.

Wannan ya sa suke kore hakikanin Siffofin Allah suka zo cikin Alkur'ani da Sunna. Suke watsi da Hadisi Ahaad, suka ce: kwata - kwata ba a daukar Mas'ala ta Akida daga gare shi.

A Babin Kaddara kuma suka tafi bisa abin da hakikaninsa shi ne Akidar Jabariyya, masu kore wa bawa iko da zabin aikata aiyukansa, don haka suke danganta wa Allah hatta aiyukan bawa munanan da aiyukan alfasha, su ce aikin Allah ne. Don haka idan Allah ya azabtar da bawa to ya zalunce shi. Saboda hakikanin "Kasab" (الكسب) shi ne cewa; bawa yana da iko amma maras tasiri a kan aikinsa (da akwai da babu shi duk daya).

To ta yaya za a daidaita sabani a irin wadannan mas'aloli da sabani a mas'alolin Ijtihadi wadanda Malaman Fiqhu suke sabani a cikinsu?

Ta yaya za a sanya sabanin a tushen Addini da Manyan mas'alolinsa ya zama tamkar sabani a Furu'a da rassa na Addini?

Amma shi kuma Ibnu Taimiyya fa, Manhajinsa manhaji ne na girmama Wahayi, da daukan Addini kai tsaye daga gare shi, da kuma sabunta Addini ta hanyar farfado da Mazhabar Salaf, bayan Manyan Bidi'o'i na Sufanci da Shi'anci da Ash'ariyyanci da Falsafa sun binne shi. Ya zo ya yaki wadannan bidi'o'i da hujja da ilimi da bayani, ya tabbatar - bisa dalilai - cewa; lafiyayyen hankali ba ya cin karo da Tabbataccen Nassi. Tare da bayyana rashin alaka tsakanin Mazhabar Salaf da hanyar Malaman Ilmul Kalam, da rashin kusaci tsakanin Falsafa da Shari'a, kamar yadda su Farabiy da Ibnu Sina suka yi kokarin daidaita tsakaninsu. Ya zo ya tsaftace Addini daga shubuhohin Malaman Ilmul Kalam da 'Yan Falsafa da Sufaye, wadanda suka gurbata Addinin mutane da su. Ya tabbatar da cewa; babu sabani tsakanin hankali na Fidira da Wahayi da Nassoshin Shari'a. Ya taimaki Sunna, ya tabbatar da hujjar Hadisan Annabi (saw); duk wanda hankalinsa ya nuna masa gaskiyar Annabi (saw), to idan ya ki gaskata shi a Hadisinsa to ya karyata hankalin nasa, kuma ya zama hankalin ba shi da amfani.

Don haka idan za a auna Ibnu Taimiyya da Raziy ko Gazzaliy kamata ya yi a auna su da Manhajin da kowannensu yake kai, ba da mas'aloli ba.

Misali a kan haka a wannan zamani; kamar Dr. Qardhawiy ne tsakaninsa da Malamai irin su Shaikh Ibnu Baaz, Ibnu Uthaimeen da Albaniy, asali Manhajinsu ba iri daya ba ne, don haka ba za a kwatanta su a mas'aloli ba.

Wannan Qardhawiy kenan da ake danganta shi ga malumta, ina kuma irin su Sayyid Qutub, Hassanul Banna da makamantansu, wadanda an yi ittifaqi cewa ba Malamai ba ne.

Haka a kasarmu tsakanin Shaikh Abubakar Gumi da Shehin Bauchi, ba za a daidaita su ba, saboda Manhajinsu ba iri daya ba ne.

Ala ayyi halin, idan za a auna Malaman Muslunci ba dadai ba ne ana auna su da daidaikun mas'aloli, a'a, za a auna su ne bisa Manhajin kowanne daga cikinsu. Babu yadda za a yi a daidaita mai Bin Mahajin Sunna, Manhajin da Annabi (saw) ya dora Sahabbansa a kai da kuma wanda yake kan Manhajin da ya saba haka. Babu yadda za a yi a daidaita su a sahu daya, saboda ba a kan hanya daya suke ba.

✍️ Dr. Aliyu Muh'd Sani

Daga zauren Dr. Aliyu Muhammad Sani